CCS, wat is het en waarom zouden we het moeten doen? - Lars Jacobs
CCS is de laatste tijd veel in het nieuws, maar wat is het nou eigenlijk en waarom zouden we het wel of juist niet moeten gebruiken. CCS staat voor Carbon Capture en Storage. Het is een van de technieken die gebruikt kan worden om de uitstoot van CO2 te verminderen, door CO2 af te vangen en ondergronds op te slaan. Soms wordt er gesproken over CCUS, waarbij de U staat voor utilization, ofwel het gebruik van CO2.
De onderstaande afbeelding vat het concept samen. Om de uitstoot van CO2 te verminderen kan de CO2 uitstoot van de industrie worden afgevangen. Vervolgens wordt de CO2 door een netwerk van leidingen vervoerd naar een centraal punt (compressorstation) waar het wordt samengedrukt en vloeibaar gemaakt wordt. Onderweg naar het compressorstation kunnen er aftakkingen gemaakt worden naar industrieën die CO2 kunnen gebruiken, zoals bijvoorbeeld de glastuinbouw. Na het compressorstation wordt de CO2 in vloeibare vorm via een zeeleiding verpompt naar een platform op zee. Vanaf dit platform kan de CO2 via een put worden opgeslagen in een leeg gasveld. Als het gasveld vol is dan worden de putten dicht gemaakt met cement, waardoor de CO2 voor altijd ondergronds blijft opgeslagen.
Bron: Ruimtelijke verkenning CO2-transport en -opslag | RVO.nl | Rijksdienst
Onder de Nederlandse Noordzee zijn talloze gasvelden waaruit sinds de jaren 70 gas wordt geproduceerd. Deze gasvelden zijn miljoenenjaren geleden ontstaan en gevuld met gas. Wanneer deze velden leeg zijn, zijn ze bij uitstek geschikt om CO2 in op te slaan, want ze hebben zichzelf al bewezen (er heeft miljoenenjaren aardgas in gezeten). Over het algemeen bevinden de velden zich op dieptes tussen de 2 en 5km en worden afgesloten door ondoordringbare grondlagen van zout en klei.
In Nederland zijn er verschillende bedrijven bezig met ondergrondse opslag van CO2 en rijst binnen de samenleving de vraag wat de nut en noodzaak is van deze techniek. Als YEO heb ik de laatste maanden met verschillende partijen hierover gesproken: studenten, NGOs, specialisten en mensen binnen de olie- en gasindustrie. Over de noodzaak zijn de meeste partijen het wel eens. Om ons aan de gestelde klimaatdoelen te houden moeten we in sneltreinvaart onze CO2 uitstoot terugdringen. Hierbij kunnen we niet te kieskeurig zijn welke technieken we willen gebruiken. Daarnaast zijn sommige processen niet, of heel moeilijk te verduurzamen, waardoor op korte termijn het afvangen en opslaan van CO2 de enige optie lijkt te zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan processen waarbij uit de chemische reactie CO2 vrijkomt, zoals bij het maken van cement.
Ik heb van verschillende partijen gehoord dat er zorgen zijn dat CCS verduurzaming in de weg zit en gaat vertragen, omdat na het afvangen en opslaan van CO2 de prikkel weg is om een duurzaam alternatief te zoeken. Bestaande kolen- en gascentrales zouden bijvoorbeeld klimaat neutraal kunnen blijven draaien en daardoor blijven concurreren met duurzame alternatieven zoals zon en wind. Naar mijn idee ligt hier een taak voor de overheid om te bepalen hoe we CCS willen inzetten. Hierbij is het ook belangrijk om te beseffen dat de ondergrondse opslag niet oneindig groot is en er in die zin dus ook een limiet is. Dit maakt het vooral een tussenoplossing op weg naar een klimaat neutrale samenleving.
Het mooie van CCS is dat een groot gedeelte van de benodigde infrastructuur al bestaat. Op de Nederlandse Noordzee staan meer dan 100 productieplatformen en een veelvoud daarvan aan putten die gebruikt kunnen worden om ondergronds CO2 op te slaan. Hierdoor kunnen de kosten worden gedrukt en blijft de impact op het milieu en de omgeving beperkt. Daarnaast is er weinig, tot geen extra ruimte voor nodig die ten koste zou gaan van visserij, windmolenparken of het milieu.
Een andere vraag die vaak gesteld wordt is of er subsidie gegeven moet worden aan CCS projecten. Shell kwam onlangs bijvoorbeeld negatief in het nieuws omdat ze miljarden aan subsidie zouden hebben ontvangen voor een CCS-project. Op dit moment ligt de kostprijs voor het opslaan van CO2 helaas nog boven de prijs die bedrijven moeten betalen voor het uitstoten van CO2. Daardoor is het opslaan van CO2 nog niet rendabel en kan deze techniek op dit moment alleen toegepast worden met subsidie. Dit kan echter snel veranderen als de prijs van CO2 stijgt. De prijs voor de uitstoot van CO2 schommelde jarenlang rond de 10 euro per ton CO2, maar door afnemende quota’s is de prijs de laatste jaren echter flink aan het stijgen en kwam hij in mei zelfs voor het eerst boven de 50 euro per ton uit. Als deze trend zich voortzet dan zal het na verloop van tijd goedkoper worden om CO2 af te vangen en op te slaan dan om de rechten te kopen om CO2 uit te mogen stoten. Hiermee zullen subsidies op termijn dus niet meer nodig zijn.
Tot slot zou CCS gebruikt kunnen worden als aanjager van de waterstof economie. Door het afvangen van CO2 kan waterstof klimaat neutraal geproduceerd worden uit aardgas. Deze techniek is goedkoper dan groene waterstof en kan snel worden opgeschaald. Hiermee zou waterstof een interessant alternatief kunnen worden voor aardgas. Op termijn zou de productie van waterstof verder vergroent kunnen worden.
Zelf denk ik dat we niet om CCS heen kunnen of moeten willen. We kunnen niet langer wachten met het terugdringen van onze CO2 uitstoot en deze techniek kan ons helpen de uitstoot snel te verminderen tijdens de overgang naar een groene economie waar olie, gas en kolen langzaam naar de achtergrond zullen schuiven.